Halk arasında “karabasan” olarak bilinen uyku felci ya da parasomni, günümüz modern yaşamının ortaya çıkardığı bir hastalık türüdür. Düzensiz yaşam başta olmak üzere birçok problemden kaynaklı olarak ortaya çıkan psikolojik güçlükler, uyku felcinin oluşmasına yol açar. Uyku felci, farklı yaş gruplarında ortaya çıkar. Hem günlük hayatı hem de uykuyu olumsuz yönde etkileyen bu durumun bilimsel açıdan da açıklaması vardır. Bu yazımızda karabasanın tam olarak ne olduğu, belirtileri ve tedavisi hakkında bilgi vereceğiz.

Karabasan Bilimsel Olarak Nedir?

Karabasan, rüya döneminde ortaya çıkar. Kaslarda, fizyolojik olarak bir felç durumu meydana gelir. Kişi, uyansa da kaslarını bir süre hareket ettiremez. Kişinin bilincinin anatomiden önce açılması nedeniyle karabasanın ortaya çıktığını anlaşılır. Karabasan uykuya dalmak üzere, daldıktan sonra ve uyanma esnasında gerçekleşebilir. İnsanlar, uyku felci dönemindeyken çeşitli halüsinasyonlar görür. Birçok insan hayatında en az bir defa halüsinasyon görmüştür. Özellikle 14 – 17 yaş grubu hayatının ilk halüsinasyonlarını bu dönemde görmeye başlar.

Uyku felci yaşayan insanlar, üzerinde bir baskı olduğunu hisseder. Yoğun korku durumunu da beraberinde getiren karabasan, istenmeyen olayların yaşanmasına neden olur. Parasomnia, uykunun REM aşamasında ortaya çıkar. REM aşamasına ise gizli göz hareketi denir. İnsanların %5 – 40’ının bu durumu yaşadığı araştırmalarla kanıtlanmıştır. Genellikle ergen bireylerde ortaya çıkan karabasan, 20 – 30’lu yaşlarda daha yaygın olarak görülür. Uyku felci, birçok belirti gösterir. Yaygın olarak kişide konuşamama ve hareket edememe görülür. Genellikle maksimum birkaç dakika süren bu durumun farklı belirtileri de vardır. Bunlar: 

•     Aşağı doğru itilme hissi
•     Odada bir kişi ya da cismin olduğunu düşünmek ya da hissetmek
•     Duygu karmaşaları yaşamak ve bundan korkmak
•     Uyumadan önce ya da sonra çeşitli halüsinasyonlar görmek.
•     Nefes almada zorlanma
•     Göğüste yoğun baskı hissetmek
•     Ölecekmiş gibi bir hissiyata kapılmak
•     Kalp atışlarında hızlanma
•     Terleme
•     Yoğun endişe.

Uyku Felci Tehlikeli mi?

Uyku felci hakkında doğrudan tehlikeli ya  da tehlikesiz demek doğru değildir. İnsanlarda ortaya çıkma sıklığı ve ne gibi reaksiyonlar gösterdiği bu durumun ciddiyeti hakkında bilgi verir. Kişide nadir olarak ortaya çıkan ve hayatına herhangi bir olumsuz etki göstermeyen uyku felci için tehlikeli demek çok da doğru bir düşünce değildir. Bu durum ne zaman insanın hayatına etki eder hale gelirse o zaman ciddi bir hâl alabilir. Bazı insanlar için karabasan, ölüm korkusunu da beraberinde getirir. Kişi, ölmekten çok korkarak sosyal hayata karışmak istemez. Bu durum hem sosyal hem de iş hayatında olumsuz etkilerin yaşanmasına yol açar. Karabasan, ciddi bir durum haline geldiğinde kaygı ve anksiyete oluşmasına neden olur. Genellikle bilim insanları uyku felcinin bir süre sonra geçeceğini söyler.

Bu rahatsızlık daha çok narkolepsi hastalarında ortaya çıkar. Narkolepsi hastalarında kontrolsüz bir şekilde uykuya geçme meydana gelmesi, kişinin sıkça uyku felci yaşamasına yol açar. Narkolepsi hastalarının dışında kişinin çok stresli ya da yorgun olması da uyku felci yaşamasına neden olur. Bu durumun ciddiyetini anlamak için ne kadar sıklıkla yaşadığına bakmak gerekir. Eğer kişide çok nadir olarak ortaya çıkıyorsa, herhangi bir tedaviye gerek yoktur fakat sık sık karabasan yaşadığını ifade eden kişilerin psikoloğa ya da uyku bozuklukları uzmanı ile görüşmesi tavsiye edilir.

Sürekli Uyku Felci Geçirmek Tehlikeli mi?

Birçok insan, sürekli olarak uyku felci geçirdiğini ifade eder. Çok sık gören insan, uyumak istememe ya da huzursuz bir şekilde uykuya dalma gibi durumlar yaşar. Aslında  uyku felci, çoğu insan için ciddi bir problem değildir. Bu nedenle tıbbi açıdan önemli bir sağlık sorunu olarak görülmez. Sıkça yaşayan insanlarda durumun ciddiyetine bağlı olarak psikolojik olarak kötü hissetmeye yol açar. Bazı insanlar sürekli bu rahatsızlığı yaşadığını belirterek, öleceğine dair korku duyar. Bu problemi yaşayan insanların bazılarında uyku felcini beraberinde getiren çok daha ciddi sorunlar vardır. Aslında sıkıntılı sonuçlar da uyku felciyle birleştiğinde ortaya çıkar. Kişi, çoğu zaman uykuya dalamadığından ve korku hissetmesinden kaynaklı olarak büyük bir huzursuzluk yaşar çünkü kişi, bir türlü tam olarak dinlendiği kaliteli bir uyku çekemez. Haliyle uykusuzluk zihinsel ve fiziksel hayatını olumsuz yönde etkiler.

Yapılan araştırmalara göre uyku felcinin yaşanma olasılığını arttıran bazı faktörler vardır. Bunlar:

•     Sırtüstü yatmak.
•     Çok fazla stresli bir yaşam sürmek.
•     Çevre ve yaşam tarzında ani değişiklikler yaşamak.
•     Düzensiz uyku saatleri. Birçok insan günün ortasında şekerleme yapar. Bu durum uyku felci geçirmek riskini arttırır.
•     Uykuya dalmada güçlük çekmek.
•     Uyku getirmesi için içilen ilaç, çay ya da farklı türde yardımcıları tüketmek.
•     Uyumadan önce aç olmak.

Uyku Felci Sırasında Ne Yapılmalı?

Uyku felcinin önüne geçmek için birçok basit yöntem bulunur. Bu yöntemleri uygulamak, büyük oranda karabasan yaşamayı engeller. Bunlardan ilki uykuya yatış pozisyonunu değiştirmektir. Birçok insan sırt üstü yatmayı tercih eder fakat bu şekilde bir pozisyonda uyuyan insanlarda yaygın olarak uyku felci görülür. Bunun yerine yan yatış pozisyonunda uykuya dalmaya çalışmak gerekir. Yoğun iş temposu, insanlar, sosyal çevre, maddi kaygılar gibi etkenler insanın strese girmesine yol açar. Çoğu insan, stresli durumlarla mücadele etmekte zorlanır. Bu durum da beraberinde uyku felcini getirir. Kişinin stresli ortamlardan ve insanlardan uzaklaşması gerekir. Stresli durumları ortadan kaldırmak büyük oranda karabasan yaşamanın önüne geçer. Eğer kişide stresten kaynaklı bir psikolojik rahatsızlık varsa, doktora görünmek ve tedavi yöntemlerini araştırmak oldukça önemlidir.Uyumadan önce ılık bir duş almak ve müzik dinlemek de stresi azaltmak konusunda etkilidir. 

Uyku felci yaşayan bireylerin vücudunu oynatmaya çalışması gerekir. Vücudunda herhangi bir yeri oynatan kişilerde uyku felci durumu ortadan kalkar. Ayrıca kişinin böyle bir durum yaşadığında kesinlikle paniğe ve korkuya kapılmaması gerekir. Ne kadar sakin davranılırsa, o kadar rahat bir şekilde karabasan ortadan kalkar. Çoğu insan yaşanan durumun ruhani ve dini bir nedene bağlar fakat bu tarz bir yaklaşım şeklinin zararlı olduğunu belirtelim. Bunun yerine durumu yatış şekli ve stres kaynaklı olarak görmek daha faydalı ve doğru olacaktır.

Uyku Felci Tedavisi Nasıldır?

Sıklıkla uyku felci yaşayan kişiler için uygulanabilecek bir tedavi yöntemi vardır. Genellikle uyku sürecin düzene sokan bir tedavi yöntemine başvurulur. Birçok insan için ilaç terapisi başarılı bir tedavi şeklidir ancak ilaçların kesinlikle gelişigüzel alınmaması gerekir. Kişinin doktora görünmesi, yaşadığı durumu aktarması tavsiye edilir. Doktor gerekli görürse antidepresan tedavisine başvurur. Genellikle karabasan tedavisi, durumun ortaya çıkmasına neden olan faktöre odaklıdır. Kişide depresyon varsa depresyon için tedavi uygulanır. Eğer kişide uyku yoksunluğundan kaynaklı olarak karabasan görme durumu  varsa kişiye en az 6 saat uyumaya teşvik etmek gerekir. Genellikle durumun neden olduğu kaynaklar ortadan kalktığında karabasan görme durumunda da iyileşme görülür. Dolayısıyla uyku felci tedavisinin kişinin fiziksel olarak iyileşmesine bağlı olduğunu söylemek mümkün.