İnsan vücudunun çeşitli vitaminlere ihtiyacı vardır. Bunlardan biri de D vitaminidir. Güneş, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu D vitaminini içerisinde barındırır. Bu yüzden güneşlenmek insan sağlığı için oldukça önemlidir. Fakat koruyucular olmadan güneşe maruz kalınması durumu güneş çarpmasına sebebiyet verir. Yaz mevsiminin kendini göstermesi ile birlikte açık havalarda geçirilen vakitler çoğalsa da güneş ışınlarının yoğun olduğu saatlerde dikkat edilmeli ve güneşten korunmalıdır.

Güneş çarpması, hava sıcaklığının fazla olduğu ve güneşin tepede olduğu saatlerde dışarıda bulunulması, çalışılması, egzersiz yapılması ya da yalnızca zaman geçirilmesi ile meydana gelebilecek bir durumdur. Sıcak çarpması diye de adlandırılan  güneş çarpması, acil müdahale gerektirebilen bir olay olduğundan dolayı bu durumda bilinçli olunması gerekir. Güneş çarpması, fazla sıcaklığa maruz kalınması sebebiyle meydana gelen insan vücudunda normalden daha farklı, aşırı ısınma durumunu ifade eder. Sıcağa maruz kalmanın bilinen en ciddi belirtisi vücut ısısının 40 derece ve üzerine çıkmasıdır. Bu olay, özellikle yaz aylarında güneşle fazla temas edildiğinden normalden daha sık meydana gelir.

Sıcaklık ile bağlantılı yaz rahatsızlıkları, pek çok farklı durumu beraberinde getiren kapsamlı bir tanımlamadır. Yüksek ısıdan halsiz düşmekle başlayarak hayati tehlike boyutuna kadar gelebilen güneş çarpması vakalarında, sıcaklık ile bağlantılı rahatsızlıklarda doğru tıbbi müdahale uygulanmadığı durumlarda iç organlarda hasar oluşumu meydana gelebilir. Kalp, kas dokusu, beyin ve böbrekler, tedavi edilmeyen güneş çarpması vakalarında hasar görmesi mümkün organlar arasında yer alırlar. Eğer bir süre daha müdahale edilmez ise daha ciddi hasarlar ve can kaybı gibi sonuçları da beraberinde getirebilir.

Güneş ve sıcağa maruz kalınması sonucunda vücut tuz ve su kaybeder. Tuz ve su kaybı sonucunda da halsizlik, bitkinlik ve kramp gibi sıcaklardan dolayı güçsüzlük hali ortaya çıkabilir. Belirtilerin ilerlemesi ve vücudun sıcaklık dengesini koruma gücünü kaybetmesi durumunda vücut ısısı tehlikeli seviyede artış göstererek güneş çarpması ismi verilen olgunun ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ölçümlerde 40 derece ve üstü vücut sıcaklığı teşhisi konulması durumunda güneş çarpmasının en temel belirtileri ortaya çıkmış olur. Nöroloji kaynaklı bazı belirtiler de fazla sıcaklığa maruz kalma sonucu güneş çarptığına işaret eder.

Güneş çarpması sonrası kendini en sık gösteren diğer belirtiler şunlardır:

• Terlemede artma veya azalma
• Mide bulantısı ve kusma
• Ciltteki kırmızı renkte artma  
• Soluk alıp vermenin hızlanması
• Çarpıntı
• Şiddetli baş ağrısı

Güneş çarpmasının şiddeti ve olması mümkün belirtiler, vücut ısısının yüksekliğinin ne zamandır devam ettiğine göre değişkenlik gösterebilir. Vücut ısısının belirli bir süre daha yüksek seyretmesi ve herhangi bir müdahalede bulunulmaması durumunda bazı organlarda kalıcı hasar meydana gelebileceği gibi, çeşitli yan etkileri de meydana getirerek farklı belirtileri ortaya çıkarabilir.

Güneş Çarpmasının Nedenleri Nelerdir?

Güneş çarpması neden olur bunu hiç merak ettiniz mi? Güneş çarpması, iki temel sebep altında incelenebilir. Efor kaynaklı güneş çarpması olarak bilinen ilk durumda, güneş çarpmasında sıcak ortamlarda, güneş altında gerçekleştirilen yoğun tempolu fiziksel aktivite etkili olur. Bu şekilde çarpan güneş, özellikle sıcak ortamlara maruz kalmaya alışık olmayan bireylerde gözlemlenir. Spor faaliyetlerindeki sıcakla ilgili olan vaka durumu kalp rahatsızlıkları nedeniyle ortaya çıkan durumlara göre yaklaşık 10 kat daha fazladır. Bunun yanı sıra bir de klasik güneş çarpması vakaları meydana gelir. Bu durumun ortaya çıkmasındaki temel neden yine benzer bi şekilde sıcak ortama maruz kalmaktır. Nem seviyesinin de yüksek olduğu zamanlarda, açık havada çok vakit geçirilmesi klasik güneş çarpmasını meydana getirir.  Yaşlı ve kronik hastalığa sahip kişilerde klasik güneş çarpması diğer bireylere oranla daha sık görülür.

Her iki olguda da üst üste giyinmek, aşırı doz alkol tüketmek ve terleme yoluyla kaybedilen sıvı kaybının vücuda tekrardan alınmaması gibi yanlış davranışlar etkili olabilir. Yüksek sıcaklıklara maruz kalındığında sinir sistemi, vücut ısısının dengelenmesini kontrol eder. Çocuk ve ergen yaş gruplarında bu görevi üstlenen sinir sistemi henüz yeni gelişim göstermektedir. 65 yaşını aşmış bireylerde ise sinir sistemi görevini yaparken zorlandığı için kayıplar meydana gelebilir. Böylece bu yaş gruplarında ortaya çıkabilecek sıvı kayıpları, bilinçli bir şekilde vücuda tekrar alınmadığı takdirde güneş çarpmasına davetiye çıkarabileceği için dikkatli olunması gerekir.

Güneş Çarpmasına Ne İyi Gelir?

Güneş çarpması vakası görüldüğünde temelde yapılan ilk müdahale hastanın vücut ısısının düşürülmesi ve bu sayede öncelik beyin olmak üzere yaşamsal faaliyet gösteren organların hasar almasını engellemektir. Vücut ısısının şok etkisiyle düşürülmesinde soğuk duş alınması oldukça etkili bir yöntem olabilir. Fakat bu yöntem ileri yaşlı veya çeşitli kalp sorunu olan kişilerde farklı yan etkiler gösterebileceği için dikkatli olunmalıdır. Buzlu su tedavisine imkan bulunmadığı anlarda sağlık çalışanları, kişinin vücut sıcaklığını düşürmeye yönelik olarak buharlaştırıcı soğutma işlemi kullanır. Bu da güneş çarpması tedavisinde kullanılan yöntemler arasındadır. Bu tekniklerde bireyin vücuduna soğuk su temas ettirilir ve sonrasında ılık hava ile buharlaşması sağlanır. Doğal terlemeden esinlenerek gerçekleştirilen bu teknikte buharlaşma sayesinde vücut ısısının düzenlenmesi sağlanır. Kasık ve koltuk altı gibi boşaltım sistemi bölgelerine buz torbası uygulanması, güneş çarpması tedavisinde uygulanan bir diğer yöntemdir.

Vücut sıcaklığını soğutma teknikleri uygulanırken bazı kişilerde titreme meydana gelebilir. Titremenin ileri seviyede olduğu bir durumda hastanın birtakım ilaçlar yardımıyla sakinleşmesi ve hareketlerinin kontrol edilmesi sağlanabilir. Güneş çarpması tedavisinde hassas olunması gereken başka bir unsur da ateş düşürücü etkisi olan ilaçların kullanımından uzak durulması gerektiğidir. Güneş çarpması görülen hastalarda ateş düşürücü etkili ilaç kullanımı, karaciğerde zehirleyici etki gösterme ihtimali barındırdığından kaçınılması gereken bir tedavi yöntemidir.

Güneş çarpmasının hayati tehlike barındıran bir seyir izleyebileceğinin bilincinde olunması gerekir. Özellikle de sıcak yaz aylarında serinlemek ve bol sıvı tüketimine özen göstermek doğru alınan önlemler arasındadır. Tercih edilen giysilerin ince ve rahat seçilmesi, açık havada geçirilecek zamanın doğru bir biçimde ayarlanması ve güneş yanıklarından kaçınılması, güneş çarpmasını önlemek büyük fayda sağlar. Dar ve kalın kıyafet tercihi vücut ısısının dengesini kurabilmesini önleyebilir. Aynı olay güneş yanıkları için de geçerlidir. Güneşin zararlı etkilerinden korunabilmek için şapka, gözlük ve güneş kremi kullanımı fayda sağlayabilir. Güneş kremi kullanırken kremin yüksek koruyucu içeriğe sahip olması ve her iki saatte bir yenilenmesi gerektiğini unutmamak gerekir.

Park halindeki araçlarda kendini koruyamayan bireyler, yani çocuklar ve yaşlılar asla yalnız bırakılmamalıdır. Kilitli bir araçta en fazla 10 dakikalık bir süre içerisinde bile ortam ısısı yaklaşık 7 dereceye kadar yükselebilir. Araba camlarının açık bırakılması ya da gölge bir ortama park edilmesi sıcaklık için alınabilecek doğru önlemler arasına girer. Güneş çarpması durumlarında evde uygulanabilecek tedavi yöntemleri yetersiz kaldığından çok dikkatli olunması gerekir. Kendinizde ve çevrenizde güneş çarpması belirtilerine rastlamanız durumunda size en yakın sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi olmanız önerilir. Güneş çarpması ciddiye alınmayan bir durum gibi görünse de sonuçları çok ciddi durumlar olabilir.