Özellikle son yılların beslenme modası arasında yer alan glutensiz beslenme, birçok kişi tarafından sıklıkla araştırılmaktadır. “Glutensiz beslenmenin faydaları nelerdir?” sorusu araştırıldıkça bu diyet tarzı birçok kişi tarafından benimsenmektedir. Ama öncesinde “gluten nedir?” diye sormak, daha bilinçli olmayı sağlayacaktır. 

Gluten; buğdayda, çavdarda ve de arpada bulunan bir çeşit protein olarak açıklanabilir. Gluteni bu kadar kötü yapan nedir? Basit bir ifade ile gluten, yiyecekleri birbirine bağlayan yapışkan bir maddedir. Son derece yapışkan olduğu için vücudunuzda bu proteinin sindirimi zordur. Bu da bazı kişilerde çeşitli bağırsak sorunlarına ve sağlık sorunlarına neden olur.

Glutensiz beslenmenin faydaları ise şu şekildedir:

• Bağırsak Sağlığını İyileştirir

Bağırsak, ‘ikinci beyin’ olarak bilinir. Bilimsel araştırmalar, genel sağlığımızın bağırsaklarımızın sağlığına bağlı olduğunu göstermektedir. Bağırsak, beyne ve omuriliğe bağlı kendi sinir sistemine sahiptir. Bağırsak duvarının içinde neler olduğunu algılar ve beyne ve omuriliğe elektrik sinyalleri gönderir. Bağırsak iyi durumdaysa, beyninize olumlu mesajlar gönderir. Bu da olumlu bir ruh hali ve doğru karar mekanizması ile sonuçlanır. Bağırsak sağlığı kötü durumdaysa, ruh halini, karar vermeyi ve refahı olumsuz etkiler. Glutensiz yiyecekler yemek ve diyetiniz için gluteni ortadan kaldırmak, iyi bir bağırsak sağlığı ile sonuçlanır.

• Sindirimi İyileştirir

Daha fazla glutensiz yiyecekler yediğinizde, bağırsak sağlığınız iyileşmeye başlayacaktır çünkü bu yiyeceklerin sindirimi vücudunuz için daha kolay olacaktır. Diyetinizden gluteni çıkarmak, kabızlık ve IBS (İrritabl bağırsak sendromu) gibi sindirim sorunlarını iyileştirecektir.

• Enerji Seviyelerini Artırır

Sindirim sisteminiz iyileştikçe ve tüm ağır gluteni sindirmeye ara verdikçe, artan enerji seviyelerine sahip olacaksınız. Gluteni sindirmek, glutensiz gıdaları sindirmekten daha fazlasını gerektirir.

• Besinlerin Emilimini Artırır

Glutenin yapışkan yapısı nedeniyle sindirimi de zor olduğu için bağırsaklara yapıştığından bahsetmiştik ve bağırsaklara yapıştığı için bağırsakların gıdalardan gerekli besinleri emmesini engeller. Glutensiz bir diyetle, bağırsaklarınız glutenin yapışkanlığından kurtulur ve tükettiğiniz gıdalardan gerekli besinleri emer.

• Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

Gluten, iyi ve kötü bakterileri içeren bağırsak florasını bozar. Zararlı bakterileri besler ve iyi bakterilere zarar verir. Bağırsaklarınızdaki kötü bakteriler güçlendikçe bağışıklığınızı olumsuz etkileyebilir. Glutensiz bir diyet, bağırsaklarınızdaki iyi bakterileri besler ve böylece bağışıklık sisteminizi güçlendirir.

Neden Glutensiz Beslenmeliyim?

Glutensiz beslenmenin faydaları nelerdir? Sorusu birçok sebep barındırır. Bu noktada neden glutensiz beslenmeliyim? Sorusu altında bu beslenme tarzının faydalarını anlatmaya devam edelim:

• Enflamasyonu Azaltır

Enflamasyon, vücudun zararlı maddelere karşı doğal bir tepkisidir. Enflamasyonun yaygın semptomları kronik yorgunluk, depresyon, anksiyete, kilo alımı, sık enfeksiyonlar ve vücut ağrısıdır. Gluten içeren besinler iltihabı arttırır ve glutensiz bir diyet iltihabı azaltır ve hatta tamamen ortadan kaldırır.

• Kalp Hastalıkları Riskini Azaltır

Birçok kalp hastalığına iltihaplanma neden olur. Yüksek düzeyde iltihaplanma, arterlerde sağlıklı kan akışını engelleyen aşırı yağ birikimine de neden olur. Kan akışının bozulması birçok kalp hastalığının nedenidir. Glutensiz bir diyet kan akışını sağlıklı tutar ve böylece kalp hastalıkları riskini azaltır.

• Çölyak Hastalığının Semptomlarını Azaltır

Çölyak hastalığı, gluten tarafından tetiklenen kronik bir bağışıklık bozukluğudur. Şişkinlik, kabızlık, kusma, sinirlilik hali çölyak hastalığının belirtilerinden bazılarıdır. Glutensiz besinler çölyak hastalığının semptomlarını azaltır.

• Kilo Kaybını Teşvik Eder

Gluten sindirimi zor olduğu için metabolizmayı engeller. Düzensiz bir metabolik döngü kilo alımına neden olabilir. Glutensiz gıdalar, kilo kaybını destekleyen düzensiz metabolizmayı iyileştirir.

• Alerjileri Azaltır

Gluten, buna duyarlı kişilerde kırmızı deri döküntüleri, ciltte şişme, kramplar, burun tıkanıklığı ve sulu gözlerle kendini gösteren çeşitli alerjilere neden olur. Glutensiz bir diyet sadece alerjileri azaltmakla kalmaz, aynı zamanda alerjileri ortadan kaldırmaya da yardımcı olabilir.

Çölyak Hastalığı ve Gluten İlişkisi 

Glutensiz beslenmenin sağlıklı olduğu için bir tercih olmasına karşın, zorunlu olduğu durumlar da vardır. Çölyak olarak bilinen hastalık, buna en iyi örnek olarak açıklanabilir. Tıbbi olarak çölyak hastalığı teşhisi konduysa, bağışıklık sisteminiz glutene tepki gösteriyor ve bağırsağınıza zarar veriyor demektir. Semptomları yaşamamak için çölyak hastalığının tek tedavisi olan gluteni diyetinizden çıkarmalısınız.

Son yıllarda sıklıkla karşımıza çıkan glutensiz diyet tanımı, bazı kişiler için kafa karıştırıcı olabilir. Gluten hassasiyeti bir sağlık sorunu iken bazı kişiler ise sağlıklı yaşam ve kilo verme hedefleri gibi nedenlerle glutensiz beslenmeyi tercih ediyor. Glutensiz beslenme aslında kilo verme amaçlı bir diyet değildir. Sadece bağırsakları iyileştirmeye yardımcı olan bir beslenme şeklidir, böylece diyetinizden ihtiyacınız olan tüm besinleri almaya başlayabilirsiniz ancak bu sayede kilo da verilebilir. 

Gıda

Glutensiz diyette, doğal olarak glutensiz herhangi bir gıdayı yiyebilirsiniz, örneğin:

• Et
• Balık
• Meyve ve sebzeler
• Mercimek
• Pirinç
• Soya
• Maş fasulyesi
• Kinoa
• Patates

Glutensiz beslenmede, yiyeceklerin içeriğine ekstra önem göstermeniz gerekiyor. Üzerinde “gluten free” yazan ürünleri tercih etmelisiniz. İşlenmiş gıdalar genel olarak sağlığa zararlı olsa da gluten içermeyen işlenmiş gıdaları da tercih edebilirsiniz. 

Normal ekmek ve undan yapılmış ürünler glutenli olsa da tabii ki alternatifler mevcuttur. Glutensiz ürünler arasında en sık tüketilen yiyeceklerin başında olan un, ekmek, kraker, makarna ve bisküvi gibi ürünler var. Bunlar hassasiyeti olanlar için özel olarak üretildi. 

İçecekler

Gluten içermeyen hem alkollü hem de alkolsüz birçok içecek vardır:

• Meyve suyu
• Gazlı içecekler
• Elmadan yapılan içecekler
• Şarap
• İspanyol şarabı
• Likörler

Ayrıca özel olarak yapılmış glutensiz biralar da mevcuttur.

Glutensiz yaşam için un çok önemlidir. Herhangi bir hata olmaması adına gluten içermeyen unlardan satın alabilirsiniz. Kendi ekmek ve pastane ürünlerinizi yapabilirsiniz. Gluten içermeyen unlar ise şu şekildedir:

• Hindistan Cevizi Unu
• Badem Unu
• Fındık Unu
• Esmer Pirinç Unu
• Mısır Unu
• Patates Unu
• Kestane Unu
• Pirinç Unu

Bu beslenme tarzı ile yeniden doğmuş gibi hissedebilirsiniz. Birçok faydası olan glutensiz beslenme tarzında eğer çölyak hastası iseniz, şunlar öne çıkmaktadır:

Daha iyi hissetmek

Çölyak hastalığı teşhisi konduktan ve glütensiz bir diyete geçtikten sonra, bağırsaklarınız iyileştikçe daha iyi hissetmeye başlayacaksınız. Bazı insanlar gluteni kestikten sonraki birkaç gün içinde önemli ölçüde daha iyi hisseder, ancak bazı insanlar semptomlarında kademeli bir iyileşme görebilir veya bir semptom diğerinden önce iyileşir. Glutenin neden olduğu bağırsak hasarının tamamen iyileşmesi ise altı ay ile beş yıl (bazı durumlarda daha uzun) kadar sürebilir. Tanı anında bağırsak hasarının yaşı ve şiddeti de dahil olmak üzere, bağırsağın iyileşmesi için geçen değişken sürede çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Glutensiz diyete başladığınızdan beri semptomlarınız düzelmediyse veya kötüleştiyse, glutensiz diyete yanıtınızı izlemek için aile doktorunuz ya da gastroenteroloğunuzla konuşun.

Eğer bir hata yaptığınızı düşünüyorsanız…

Glutensiz bir diyet uygulamak sadece sizin için değil, aileniz ve arkadaşlarınız için de bir öğrenme sürecidir. Özellikle yakın zamanda teşhis konulduysa, hatalar olabilir. Çölyak hastalığınız varsa ve yanlışlıkla gluten yerseniz, genellikle yedikten birkaç saat sonra semptomlar yaşamaya başlarsınız ve semptomlar birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir. Etkiler kişiden kişiye değişir ve ne kadar gluten yediğinize ne kadar hassas olduğunuza ve ne kadar süredir glutensiz bir diyet uyguladığınıza bağlıdır.

En önemli şey, daha fazla semptomu önlemeye çalışmak için glutensiz diyetinize geri dönmektir ve bu süre içerisinde bol su içerek semptomları hafifletmeyi hedefleyin.