Edebiyatın içerisinde bazı sanatçıların bir araya geldiği, belirli ilkelere sadık kalarak eser ortaya çıkarmalarını sağlayan anlayışlara edebi akımlar denir. Edebiyat, içeriği geniş bir dal olduğu için edebi akımların da çeşitli türleri vardır. Edebi akımlar şu şekildedir:

• Hümanizm Akımı: Temel düşünce, insana değer vermek olarak belirlenmiş akımdır. En önemli temsilcileri arasında Dante vardır.
• Klasizm Akımı: Akıl ve sağduyu temel düşüncedir. En önemli temsilcileri arasında Moliere vardır.
• Romantizm Akımı: Klasisizm akımına tepki olarak doğduğu bilinir. Duygu ve hayaller ön plandadır. En önemli temsilcileri arasında Shakespeare vardır.
• Realizm Akımı: Romantizm akımına tepki olarak doğduğu bilinir. Gerçek yaşam ön plandadır. Sanat için sanat anlayışının benimsendiği bilinir. En önemli temsilcileri arasında Honore De Balzac vardır.
• Naturalizm Akımı: Sanat toplum içindir anlayışının benimsendiği biliniyor. En önemli temsilcileri arasında Emile Zola vardır.
• Parnasizm Akımı: Doğal güzellik ve dış görünüşe önem verilir. En önemli temsilcileri arasında Theodore Banville vardır.
• Sembolizm Akımı: Sanat için sanat anlayışının benimsendiği biliniyor. Dil, kapalı ve anlaşılmazdır. En önemli temsilcileri arasında Baudelaire vardır.
• Sürrealizm Akımı: Temel düşünceler arasında bilinçdışı vardır. Sigmund Freud’un kuramından etkilendiği biliniyor. En önemli temsilcileri arasında Andre Breton vardır.
• Empresyonizm Akımı: Sanatçılar, eserlerinde kendilerinde uyandırdığı izlenimi aktarmışlardır. En önemli temsilcileri arasında Rainer Maria Rilke vardır.
• Ekspresyonizm Akımı: İç gözlem önemlidir. Fantastik ve korku türü ön plandadır. En önemli temsilcileri arasında Franz Kafka vardır.
• Kübizm Akımı: Söylenmemiş ve görülmemiş olanı söylemeyi hedefleyen türdür. En önemli temsilcileri arasında Apollinaire vardır.
• Dadaizm Akımı: Kuralsızlık ve ilkesizlik temele alınmıştır ve ona uygun eserler üretildiği biliniyor. En önemli temsilcileri arasında Tristan Tzara vardır.
• Egzistansiyalizm Akımı: Temel düşüncesi var olmak olarak biliniyor. En önemli temsilcileri arasında Jean Paul Sartre vardır.

Fütürizm Akımı

Yirminci yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkmış bir sanat akımıdır. Fütürizm akımı, geçmişe, şimdiki zamana ve geleceğe ait duyumları aynı anda anlatmaya çalışan bir akımdır. Fütürizm hareketliliği, sürekliliği ve değişkenliği savunan bir edebiyat akımıdır. Fütürizm akımının öncüsü İtalyan Filippo Tommaso Marinetti’dir. Marinetti 1909’da Paris’te Fütürizm Bildirisi yayımladıktan sonra sanatın her alanında fütürizm akımı başlamış ve Avrupa’ya kadar yayıldığı görülmüştür.

Marinetti ve arkadaşları çağın gereklerine uyarak canlılığı, tehlikeyi seven, makine devrinin mucizelerine ayak uydurabilen sanatçıların belirlenen ilkelere uygun olarak eser vermelerini istemişlerdir. Fütürizm akımı aynı zamanda radikal bir dönüşümü ifade eder. Akım, yeni bir toplumsal düzenin ilk ayak sesleridir.“Sanatta biçimden ziyade içerik önemlidir” fikrini savunmuşlardır.

Fütürist Resim

Akımın en ünlü ustası Luigi Russolo’dur. Umberto Boccioni, Marcel Duchamp, Gino Severini, Fernand Leger gibi sanatçılar kübizm ve fütürizm akımını birleştirmişlerdir. Fütüristler kübistlerin araştırmalarından faydalanmışlardır. Resim alanında yeni tarzlar yakalamışlardır. Yeni tarza uygun kaliteli eserler sanatçılar tarafından oluşturulmuştur. Dinamik varlığa ulaşmayı hedefleyen fütürizm, plastik durgunluktan bir başka duruma geçişi sembolleştirmeyi göstermişlerdir. Temalar oldukça değişken olmakla beraber karnaval sahneleri, dansözler, motor, fabrika, otomobil, uçak gibi boşluk içerisinde hareket eden şeylerin tasvirini yapmışlardır. Sanatçılar, fotoğraf kamerasının kaydedeceği enstantaneyi hareket halinde nesne ve figürlerde hareketin yinelenmesiyle çözümlemeye çalışmışlardır. Resmin dışında seramik, heykel, iç mimarlık, grafik tasarımı, sanayi ürünleri tasarımı, müzik, edebiyat, film, tekstil, tiyatro, moda, mimarlık, gastronomi alanında da eser verildiği bilinir.

Edebiyatta Fütürizm

Marinettinin, Avrupa’da birçok yazarı etkilediği bilinir. Rus sanatçılardan VelemirHlebinikov ve Mayakovskinin akıma yöneldiği bilinir. Rus fütüristler kendi bildirgelerini yayınladı fakat Dostoyevski, Puşkin ve Tolstoy’un akımı benimsemediği bilinir. 1917 ekim devriminden sonra fütürizm akımının güçlendiği ve şiirde sokak dili kullanılmasının uygun görüldüğü bilinir. Genel olarak fütürizm özellikleri şu şekildedir:

Fütürizm Akımının Özellikleri

• Fütürizm akımının geçmiş dönemlere ait tüm estetik değerler ve sanatsal gelenekleri reddettiği bilinir.
• Sanatçılar geçmişe dair duyulan özlem sebebiyle geçmişi tekrarlama ve geçmişi taklit etmeye karşı çıkmışlardır.
• Sanatçılar tarafından daha önceden ortaya konmuş konu ve temaların dışına çıkılması gerektiği savunuluyor.
• Fütürizm akımına göre dünya geleceğinin modern olduğunu ve ülkeleri geçmişin ağırlığından sıyırıp modernleştirmek gerektiği savunuluyor.
• Akıma göre sürat, medeniyet, makineleşme kavramları toplumsal hayatta bir temel hale getirilmelidir.
• Fütürizm akımı sanatta sürekliliği, hareketliliği ve değişkenliği savunan bir akımdır.
• Süratin ve hızın güzelliği vurgulanır.
• Sanatçılara göre gelenekçilik düşüncesi sanatın ölümüdür.
• Fütürist bir sanatçı daima yenilik ve yeniliğin peşinde olmalıdır.
• Fütürist sanatçılara göre ışık ve hareket sanat eserinin temel unsuru olmalıdır. Eserler bu fikre göre yapılmalıdır.
• Sanatçılara göre hayatın dinamizmini yansıtan eser gerçek eserdir.
• Sanatçılara göre deyimlerin ve kelimelerin sanat eserleri üzerindeki sıkıcı ağırlığı kaldırılmalıdır.
• Fütürizm akımına göre edebiyat, uyuşukluktan ve durgunluktan sıyrılmalıdır. Eserlere de yansıtılmalıdır.
• Fütürist sanatçılara göre edebiyatta işlenecek konular kavga, dövüş ve saldırgan hareketlerdir. Duygu ve düşünceler ancak bu şekilde ifade edilebilir.
• Fütürist şairlere göre şiirde temel öğeler, cüret, cesaret ve isyandır.
• Fütürist akıma göre şiirde geleneksel kurallar terk edilmelidir. Ölçü ve uyak kullanılmamalıdır. Şiir yazarken özgür ve özgün olunmalıdır. Şiirde sokak dili kullanılmalıdır.
• Fütürist akımını benimseyenlerin parolası, kelimelere özgürlük olarak bilinir.
• Fütürist akımda makineleşmeye hayranlık, gemilere, trenlere, uçaklara övgü, ve savaşın güzelliği teması görülür.
• Fütürist sanatçılara göre şiir yazarken süslü kelimeler kullanılmamalıdır. Tüm insanların anlayacağı bir dil kullanılmalıdır.

Önemli Fütürist Sanatçılar

• Giacomo Balla (Ressam)
• Anton Giulio Bragaglia (Ressam)
• Umberto Boccioni (Ressam ve Heykeltıraş)
• David Burliuk (Ressam)
• Vladimir Burliuk (Ressam)
• Carlo Carra (Ressam)
• Ambrogio Casati (Ressam)
• Primo Conti (Ressam)
• Tullio Crali (Ressam)
• Luigi De Giudici (Ressam)
• Fortunato Depero (Ressam)
• Luigi Russolo (Ressam ve Müzisyen)
• Hugo Scheiber (Ressam)
• Gino Severini (Ressam)
• Bela Kadar (Ressam)
• Mario Sironi (Ressam)
• Ardengo Soffici (Ressam ve Yazar)
• Gerardo Dottori (Ressam, Şair ve Sanat Eleştirmeni)
• Mario Carli (Şair, Deneme ve Roman Yazarı, Diplomat ve Gazeteci)
• Filippo Tommaso Marinetti (Şair)
• Vladimir Mayakovski (Şair)
• Angiolo Palazzeschi (Yazar)
• Ardengo Soffici (Ressam ve Yazar)
• Nâzım Hikmet (Yazar ve Şair)

Farklı kültürlerden birçok sanatçı edebiyat akımlarından etkilenir. Fütürizm akımından da etkilenen sanatçılar vardır. Etkilenen sanatçılar etrafındaki sanatçıları da etkileyip yeni eserler oluşmasında katkı sağlamışlardır. Her alanda eser üretilmesi de akımın etkisinin ne kadar büyük olduğunu gösterir. İtalya’da başlayan fütürizm akımının zamanla Avrupa’ya yayıldığı ve diğer medeniyetleri de etkilediği görülür. Her medeniyet farklı düzeyde etkilenmiş olsa da mutlaka eserlerde etkileri görülür. Edebiyat akımlarına tamamen sadık kalan ve edebi yaşamını bu akıma göre yaşamış yazarlar vardır. Edebi yaşamında farklı akımlardan etkilenip bazı eserlerini fütüristik özellikte ortaya koyan yazarlar da vardır. Bütün halinde ele alınırsa dünyayı etkileyen edebiyat akımları vardır. Edebiyat tarihini zenginleştiren akımlar sayesinde çeşit çeşit eserler günümüzde de görülür. Eserlerden etkilenip daha sonra akıma yönelen sanatçılar ve sanatseverler de vardır. Sanat, her kesimden insanın ruhuna hitap eden bir daldır. Sanat, zaman zaman sanat içindir. Zaman zaman ise sanat toplum içindir. Her iki düşünce de de sanatın her zaman varlığını sürdüreceğini söylemek mümkündür.