Kaygı bozukluğu türlerinden bir tanesi olan fobi, her insanın karşısına pek çok durumda gelebilir. Bireyin belirli bir duruma, nesneye veya olaya karşı duyduğu yüksek panik, korku durumudur. Uçak korkusu, yükseklik korkusu, açık alan korkusu, kapalı alan korkusu gibi pek çok farklı çeşitte fobiye rastlamak mümkün. Fobi Kelimesinin kökeni, Yunanca da “phopos” sözcüğüne dayanır. Phobos ise, Yunanca da korku anlamını taşır. Peki, fobi nedir? En yaygın görülen fobiler nelerdir? Gelin birlikte bu soruların cevaplarını arayalım!

Fobi Nedir?

Gerçek tehlikelere karşı yaşanan doğal korkuların yanı sıra, tehdit olmadığı halde, mantık dışında gerçekleşen durumlara fobi ismi veriliyor. Abartılı bir tehlike durumunu hayal eden insanlar, bu duruma hem zihinsel hem de fiziksel olarak çeşitli tepkiler veriyor. Bu tepkilerin arasında ise çarpıntı, ağız kuruluğu, boğulma hissi, terleme gibi fiziksel hususlar yer alıyor. Panik ve dehşet hissi çok hat safha da yaşandığı için fiziksel etkileri de bir o kadar güçlü olabiliyor. 

Duruma bağlı olarak gelişen karmaşık fobiler, özel fobiler ve özgül fobiler de meydana gelebiliyor. Fobi bireyin özgür yaşamının kalitesini epey düşürebiliyor, gündelik etkinliklerini kısıtlı duruma getirebiliyor. Fobilerin hem tanımlanması hem de tedavi edilmesi psikiyatri biliminde farklı bir bölüme ait. 

Fobilerin türlerine göre yaşamsal etkileri, tedavi yöntemleri ve tepkileri de farklılık gösteriyor. Fobi bir tür anksiyete bozukluğu ya da panik bozukluğu olarak anılabiliyor fakat hem anksiyete hem de panik atak durumunda yaşanılan korkunun sebebi belli değil. Belirsiz bir tehlike algısından ötürü birey panik yaşayabiliyor. Fobi yaşama durumunda ise, korkunun esas kaynağı belli oluyor. Aynı zamanda korkuya sebebiyet olan uyaranla orantılı olmayacak biçimde güçlü korkular yaşanabiliyor ve yüksek oranda hissedilebiliyor. 

Fobi Ne Demek?

Fobi, Yunanca da korku anlamını içeren photos kelimesinden türetilmiş. Söz konusu kelime korku anlamını taşısa da fobi, doğal korku sözcüğünü ifade etmiyor. Güvenliği riske atan durumlarda meydana gelen korku, yaşamın sürdürülebilmesi açısından gerekli bir durum oluyor. Fobi ise, korku ile aynı etkileri doğursa da panik ve dehşet duygularının da yaşandığı bir durum. Kişi belirli bir nesneye veya duruma abartılı bir biçimde korku duyuyor. ancak söz konusu nesne veya durum aslında gerçek bir tehdit içermiyor. Korku insanın yaşamını engelleyecek veya kısıtlayacak duruma geldiği zaman fobi özelliği kazanmış oluyor. 

Fobi Neden Olur?

Fobinin oluşma sebepleri, çeşitli kuramlar bünyesinde farklı şekillerde çözümleniyor. Freud, fobik nevrozun çözülmemiş ödipal çatışmasının bir sonucu olarak anksiyete histerisi diyor. Söz konusu düşünceye göre seçilen bir fobi nesnesi veya durum, esas çatışmayı simgeliyor. Öte yandan öğrenme kuramları ise, birçok durumla karşılaşıldığında öğrenilen korkunun fobiye dönüştüğünü dile getiriyor. 

Edimsel koşullanma kuramı ise, esasta korkutucu olmayan bir durumun korkutucu olan bir şey ile eşleştirilmesi durumunda fobinin ortaya çıktığını söylüyor. Bilişsel kuramlara göre, fobiyi meydana getiren etkenler nesneye veya duruma karşı oluşturulan hem kötü düşünce hem de inanç sayılıyor. 

En Nadir Fobiler Neler?

Fobiler sıklıkla görülen fobiler ve nadir görülen fobiler olarak ikiye ayrılıyor. Hemen hemen herkesin yaşadığı korku durumlarına en yaygın fobiler denebiliyor ancak nadir görülen fobilere binde bir rastlanabiliyor. En nadir fobiler arasında aşağıdakiler yer alır: 

• Ergofobi – İşe gitme korkusu yaşamak
• Panfobi – Her şeyden korkmak
• Eufobi – İyi haber duymaktan korkma
• Hipnofobi – Uyumaktan korku duymak
• Ablutufobi – Banyo yapmaktan korku duymak
• Deipnofobi – Akşam yemeğinde konuşma korkusu yaşamak
• Ortografobi – Yazım hatası yapmaktan korku duymak
• Venüstrafobi – Güzel kadınları görmekten korkmak
• Nomofobi – Cep telefonu olmaması korkusu

Yukarıda bahsi geçen fobilere çok nadir bir şekilde rastlanabiliyor. 

En Yaygın Fobiler Hangileridir?

Fobi sıklıkla karşılaşılan psikolojik problemler arasında bulunuyor. Çok çeşitli korkular birbirindene farklı fobileri ortaya çıkarabiliyor. En yaygın yaşanan fobilerin başında yükseklik korkusu, örümcek korkusu, kapalı alan korkusu, kan korkusu, hayvan korkusu yer alıyor.

Yükseklik Korkusu (Akrofobi)

Yükseklik korkusu, yüksek alanlardan bulunmaktan korku duymak oluyor. Asansöre binmek, terasa çıkmak, üst geçit kullanmak gibi olağan durumlarda yükseklikten dolayı korku yaşayan insanlar genelde eyleme geçemiyor. Yükseklik korkusu yaşayan insanlarda genelde terleme, kalp çarpıntısı ve titreme gibi çeşitli problemler yaşayabilir. 

Örümcek Korkusu (Araknofobi)

Örümcek korkusu, örümcek görülmesi, kelimesinin duyulması veya varlığının vücutta varmış gibi hissedilmesi gibi durumlarda hem panik hem de dehşet yaratıyor. Diğer özgül olan fobilerde de yaşandığı gibi örümcek korkusu, tamamen kişinin kendi yarattığı ve gerçekte bir tehdit yaratmayan durumlar. Böyle durumlarda kişi paniğe kapılarak dehşete düşebiliyor. 

Delikli El Fobisi (Tripofobi)

Yaygın görülen fobi çeşitlerinden biri de delikli el fobisi oluyor. Yüzeylerde yer alan ve yakın kümelenen deliklere karşı bireyin korku duymasını ifade ediyor. Endişe, korku ve iğrenme şeklinde gerçekleşebiliyor. Mesela, çileğin üstünde bulunan delikli yüzey görünümü söz konusu fobiye sahip insanlarda etkiye neden olabilir. 

Şimşek ve Fırtına Korkusu (Astrofobi)

Şimşekten, fırtınadan ve gök gürültüsünden korkma anlamına gelen Astrofobi, gökyüzü olaylarına karşı duyulan şiddetli bir korku. Astrofobisi bulunan bireyler gök gürültüsü duyduğu anlar aşırı panikli tepkiler verebiliyor. 

Yalnız Kalma Korkusu (Otofobi)

Yaygın biçimde yaşanan fobilerden biri de yalnız kalma korkusu olan Otofobi oluyor. İzofobi, erofobi, monofobi gibi çeşitli isimleri içeren yalnız kalma korkusu, yalnızlıktan endişelenen insanların aşırı derecede korkması oluyor. Söz konusu fobiye sahip olan bireyler iyi ve güvende olsalar dahi, yalnız kaldıklarında kendilerini korku ve kötü durum içerisinde hissedebiliyor. 

Kapalı Alan Korkusu (Klostrofobi)

Çok yaygın şekilde yaşanan kapalı alan korkusu, bireyin kapalı alanda kaldığında veya kalma ihtimali olduğunda yaşadığı korku, panik ve endişeden oluşuyor. Örneğin, asansörde kalmak, dar bir alanda kalmak gibi çeşitli düşünceler söz konusu fobiye sahip olan insanları korkutabilir. 

Kan Korkusu (Hematofobi)

Kan korkusu da yaygın biçimde görülen fobiler arasında yer alıyor. Adından da anlaşılacağı üzere birey kana karşı aşırı derecede korku duyabiliyor. Söz konusu fobiye sahip olan insanlar, kan gördüğü an bayılıyor veya çok büyük bir korku içerisine girebilir. 

Su ve Boğulma Korkusu (Aquafobi)

Suya karşı duyulan aşırı korku durumuna Aquafobi ismi veriliyor. Hayat kalitesini düşünerek fobilerin başında yer alan Aquafobi, kişinin duş alması sırasında bile korkmasına neden olabiliyor. bunun dışında birey vapura binme, denize girme gibi basit durumları bile gerçekleştiremiyor. Suda boğulacağını düşünüp hiç yaklaşmıyor. 

Hayvan Korkusu (Zoofobi)

Hayvanlardan korkulması durumuna ise Zoofobi ismi veriliyor. Genelde erkek çocukluk zamanlarında ortaya çıksa da yetişkinlerde de görülebiliyor. Tek hayvana karşı değil, bütün hayvanlara karşı bir korku yaşanıyor. 

Sosyal Fobi (Social Phobia)

Halk sağlığı problemlerinden olan Social Phobia, çok yaygın görülüyor. Sosyal fobi, bireylerle ilgili birçok korkuyu kapsıyor. İnsanlarla bir araya gelme konusunda korku yaşamak veya konuşmaktan korkmak gibi çeşitli şekilleri bulunuyor. Bu korku diğer psikolojik problemlerle beraber ortaya çıkabiliyor.