Her ne kadar dijitalleşen çağımızda okuma alışkanlıklarımız kökten değişse de matbaa keşfedilmeden önce dahi kütüphaneler ve içerdikleri eser sayısı, kadim uygarlıkların gelişmişlik seviyelerini tanımlayan önemli bir gösterge idi. 900.000’den fazla el yazması eserden oluşan koleksiyonu ile “Antik Çağ’ın Google’ı” diyebileceğimiz efsanevi İskenderiye Kütüphanesi’nden günümüze kütüphanecilik, gelişmeye devam etti. Yeni teknoloji arşivleme sistemleri, basılı eserleri zamanın yıpratıcı etkilerinden koruyacak metotlar, kitap bakım ve restorasyon uzmanlığı, kolay indeksleme ve robotik kitap taşıma sistemleri gibi birçok yenilik kütüphanelerimizi zenginleştirse de ne ironiktir ki aynı teknolojik gelişimlerin sonucu hayatımıza giren İnternet ve dijital çağın diğer nimetleri olan taşınabilir cihazlar, kütüphaneleri kullanma biçimimizi temelinden sarstı.

Günümüzde ağırlıklı olarak akademik araştırmalar, kaynak tarama, tarihi arşivlerde inceleme gibi spesifik amaçlarla kullanılsalar da halen sadık ve düzenli kullanıcıları olan kütüphaneler de mevcut. Kütüphane kullanım alışkanlıklarının kültürel temellere dayalı olduğunu ve ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğini de unutmamak gerek. Ülkemizde finallere hazırlanırken veya tez aşamasında birkaç kez uğradıktan sonra genellikle bir daha yolunu hatırlamadığımız bu bilgilerle dolu yapılar, farklı kültürlerde farklı işlevler de üstlenerek günlük hayata daha fazla entegre olabiliyor. Örneğin, Avustralya’da tıpkı kitap ödünç alır gibi küçük çocuklar için oyuncak da ödünç alabiliyorsunuz. Oynadıktan sonra geri getirdiğiniz oyuncaklar, başka çocukların hayal güçleri ile buluşmak için tekrar yola çıkıyor.

Kütüphaneleri birbirinden ayıran önemli özelliklerden bir tanesi de sahip oldukları eser sayıları… “Koleksiyon” olarak adlandırılan bu değerler bütünü, sadece basılı eserleri içermiyor. Klasik matbu eserler; dijital, işitsel, görsel birçok kaynak ve hatta çoğu zaman tarihi değeri olan nesneler dahi kütüphanelerin koleksiyonlarında yer alabiliyor. Özellikle modern çağın gereği olan dijital materyaller; CD, DVD, hard disk gibi medyalar ile arşivlenerek kütüphane üyelerinin kullanımına sunuluyor.

İşte size dünyanın en büyük kütüphaneleri:

Amerikan Kongre Kütüphanesi:
Koleksiyon: 162 Milyon Parça

Kaynak: timeincapp

1800’de kurulan kütüphane, başkent Washington D.C’de yer alıyor ve ülkenin en eski kültür yapısı olmasının yanı sıra dünyanın en büyük kütüphanesi unvanını da taşıyor. 450 farklı dilde yazılmış 162 milyon adetten fazla esere sahip kütüphanenin koleksiyonu, düzenli olarak büyümüye devam ediyor. Yapraklarını bir iğne ucu ile çevirebildiğiniz dünyanın en küçük kitabı gibi ilgi çekici objelere de sahip olan kütüphane, sivil halka turistik tur amacı ile açık. Sahip olduğu adeta sonsuz gibi görünen arşivlerinden ise sadece üst düzey hükümet yetkilileri faydalanabiliyor.

Britanya Kütüphanesi:
Koleksiyon: 150 Milyon Parça

Kaynak: britishlibrary

İngiliz Ulusal Kütüphanesi olan British Library, Londra’da yer alıyor. Dünyanın ikinci en büyük kütüphanesi olan kurum, Beatles’ın orijinal el yazması şarkı sözlerine de sahip. İngilizlerin 1814’te Amerikan Kongre Kütüphanesi’ni ve eserlerini barbarca bir yaklaşım sergileyerek yakması sonrası kendi ülkelerinde benzer büyüklükte bir bilgi tapınağı kuracak kadar sanat ve bilim düşkünü olmaları ise son derece şaşırtıcı. Üstelik 150 milyon parçalık koleksiyonlarını, 1972’den itibaren büyük başarı ve hız ile bir araya getirmeyi başarmışlar.

New York Halk Kütüphanesi:
Koleksiyon: 55 Milyon Parça

Kaynak: nypl

Müzik eserleri, süreli yayınlar, kitaplar, ansiklopediler gibi oldukça geniş yelpazeden parçalardan oluşan geniş koleksiyonu ile G.Ö. (Google’dan Önce) çağının en sık başvurulan arama kaynağı olarak nam salmıştı. Hem devlet hem de sivil toplum kuruluşlarınca desteklenen ve bu sayede geniş arşivi için finans yükünün altından kalkabilen kurum, New York’ta 4 farklı noktada yer alan araştırma binaları ile hizmet vermeye devam ediyor.

Kaynak: collectionscanada

Ottowa’da yer alan ve ülkenin ulusal kütüphanesi olan Library And Archives Canada, dünyanın en büyük dördüncü kütüphanesi. Ülkenin kuruluşu ve geçmişine dair tüm toplumsal ve siyasi hafızayı barındıran kurum, 1. yüzyıldan kalma el yazması eserler gibi kıymetli parçalara da sahip. Aşırı resmi, koyu renkli ve sıkıcı bir kütüphane gibi algılamayın. 19. yüzyılda Kanada’da erkekler arasında popüler bir hobi olan ayılarla güreşme esnasında çekilmiş sportif mücadele fotoğrafları gibi enteresan eserler de koleksiyonunda yer alıyor

Rusya Devlet Kütüphanesi:
Koleksiyon: 44.4 Milyon parça

Kaynak: explorerussia

Ruslar, bizi biraz hayal kırıklığına uğratıyor… Sanat ve edebiyata olan düşkünlükleri ve insanlık tarihine olan katkıları ile çok daha geniş bir kütüphane oluşturmaları beklenirdi. Ama bununla birlikte, bizim en büyük kütüphanemiz olan Milli Kütüphane’nin 1.6 milyon* kitap ve 2.4 milyon eser ile toplam 4 milyon parçalık bir koleksiyona sahip olduğunu düşünürsek, komşularımızı eleştirmenin de pek yersiz olduğu ayrı bir gerçek. Rusya’da basılan her eserden en az bir kopyanın mutlaka bulunmak zorunda olduğu kurumun kitaplarını sergilediği rafların toplam uzunluğu, 275 km kadarcık… Bu mesafe, Ankara ile Eskişehir arasında yer alan kara yolundan daha uzun.

Günümüzde bilgiye ulaşmanın kolaylığı, en akla gelmedik soruların cevaplarına, en küçük bilgi kırıntılarına dahi ulaşmanın sadece birkaç tık uzaklıkta olması, özellikle yeni nesil için kütüphaneleri anlamsız kılıyor. Ödev, tez, sınav gibi zorunluluklar haricinde kitap okumak, araştırma yapmak, notlar çıkarmak, eski eserleri incelemek gibi amaçlarla kullanılmayan kütüphaneler, atıl duruma düşüyor. Ülkemizde sadece 2017 yılında kapanan 552 kütüphane ise bu bilgiyi doğrular nitelikte. Bu hızla giderse kütüphane kullanım alışkanlığı kazanmak ve parlak dijital ekranlarda parmak kaydırarak değil de tozlu rafların, kırışık kâğıt yaprakların arasında bilgi kırıntılarını toplamaya çalışmak, yalnızca romantik hatıralar olarak zihinlerin bir köşesinde unutulmaya bırakılacak.

*: Milli Küphane’miz yayınladığı resmi verilerine göre; 1.600.000 adet kitap, 84.000 Osmanlıca (eski harfli Türkçe) eser, 27.631 el yazması tarihi eser, 1.550.000 süreli yayın ve 224.000 kitap dışı materyale sahip.